Caps yapmak caiz midir?

Selamun Aleyküm sosyal medyada caps diye bilinen bir fotoğrafın altına istediğin fikri yazmak iftira ve yalan konuşmak olur mu? Sosyal medyada İslamî değerleri alaya alarak İslamî kesimlerin istihza ve mizah yapmaları doğru mu?

Aleykum Selam Değerli Kardeşimiz;

Hakaret ve alay içeren capsler uygun değildir

Günümüzde sosyal medyanın da etkisi ile “caps” kelimesi anlamından uzaklaşmış ve “görüntüleri komik yorumlama” manasında kullanılmaya başlanmıştır. Caps yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli husus insanların şahsına hakaret içeren, küçük düşürücü yorumlarda bulunmamaktır.

"(Mahşerde) insanlarla alay eden şahsa cennetin bir kapısı açılır ve ona "Buraya gel!" denilir. Üzüntü ve gamla o kapıya gelir. Geldiği vakit kapı onun yüzüne kapatılır. Sonra ona başka bir kapı açılır ve "Buraya gel!" denilir. Yine üzüntü ve gamla o kapıya gider, kapıya yaklaştığı anda kapı yüzüne kapatılır. Bu hâl devamlı tekrarlanır. Hatta ona bir kapı (gerçekten) açılır ve "Buraya, buraya!" denilir, fakat o (ümidini kestiğinden) kapıya gitmez." (Kenzü'l-Ummal, 8328)

İnsanların kişiliklerine, ahlakına, giyinişine hakaret ve alay içermeyen, yalana girmeyen ve düşünmeye sevk eden capsler yapmakta bir sakınca yoktur denilebilir.

İslami değerleri alaya alarak şaka yapmak imana zarar verir

Mizah; şaka ve lâtife demektir. Bazı düşünceleri, nükteli olarak ifade ederken; dinleyenleri güldürürken düşündürme, bir şeylere dikkat çekme ve öğretme sanatıdır. Fakat mizahın bir ölçüsü, sınırı olmalıdır.

Müslümanların birbirini alaya almaları, hoş olmayan şakalar yapmaları ayet ve hadislerle yasaklanmıştır. Dinin esaslarını küçümseyip alaya almak kişiyi küfre düşürür.

Bir mümini küfre düşüren sözler üçe ayrılır. Bunlar:

1. İstihza; dinin esaslarından birini alaya almak.

2. İstihfâf; inanılması gereken ve zarurat-ı diniyye denilen prensipleri küçümsemek, hafife almak.

3. Bir İslâmî hükmü açıkça inkâr etmek veya dince mukaddes olan şeylere küfretmektir.

Allahu Teâlâ'nın zatı, sıfatları, fiilleri, isimleri, emirleri, yasakları hakkında şaka yollu da olsa alay ederek konuşmak, bunları küçümseyici sözler söylemek ve Allah'a (cc) sövmek kişiyi dinden çıkarır. (Fetavay-ı Hindiyye)

Mizah (şaka) ile alay etmek ayırt edilmelidir

“Ey îman edenler! Bir topluluk başka bir toplulukla alay etmesin, belki de onlar kendilerinden daha hayırlıdırlar. Kadınlar da başka kadınları alaya almasınlar, belki onlar kendilerinden daha hayırlıdırlar. Birbirinizi ayıplamayın; birbirinizi kötü lakaplarla çağırmayın; inandıktan sonra yoldan çıkmış olmak ne kötü bir isimdir. (Bu tür fiillerden) tevbe etmeyenler, işte onlar zâlimlerdir.” (Hucurat, 11)

Şakada muhatabı rencide etmemek, memnun etmek, tebessüm ettirmek ön plana çıkar. Bu halde kalmak şartıyla şakalar -eski tabirle latifeler- dostlukları pekiştirir, sohbetlerin daha tatlı olmasına vesile olur. Alayda, muhatabı küçümseme, hakaret, rezil etme ön plana çıkar. Bazı şakalar üstü örtülü -nazik- istihzalardır.

Şakaları şaka olmaktan çıkaran iki husus vardır. Birincisi, şaka ile alay arasındaki farkı bilmeyen kişilerin "şaka yapıyorum" diyerek muhatapla alay edip, onu tahkir etmesidir. Bu durum muhatabı kırar, sinirlendirir ve onun da tahkir etmesine, dolayısıyla aranın bozulmasına sebep olur. Bu yüzden Peygamberimiz (asm):

"Kardeşinle münakaşa etme ve ona (aşırı derecede) şaka da yapma" (Tirmizî) buyurmuştur. Hz Ali de "Şaka, kin ve düşmanlığı netice verir" demiştir.

Şakaları şaka olmaktan çıkaran ikinci konu da, seviyesiz, münasebetsiz insanlara şaka yapmaktır. Siz seviyeli nezih şaka yapıyor olabilirsiniz. Fakat muhatabınız nerede susup, nerede konuşulacağını bilmeyen biriyse, siz ölçülü bile olsanız; onlar ölçüye riayet etmez, sizin nezih şakalarınıza, kaba şakalarıyla mukabele ederler ve ortalığı karıştırırlar. (İdris Tüzün / Ayet ve Hadislerle İslam Ahlakı)

Resulullah (asm) muhatabı küçük düşürecek şekilde yapılan şakaları yasaklamıştır

İnsan şahsiyetini, onurunu rencide eden bütün söz ve hareketler, kul hakkını çiğnemektir. Toplum düzeni, bütün fertlerin haklarına riayet ve onlarla ünsiyet etmekle, görüşüp anlaşabilmekle sağlanır. Kendi hakkının çiğnenmesini arzu etmeyen insanın, bir başkasının hakkını gözetmesi kaçınılmazdır. Hukuka riayeti temin için Yüce Allah, insanların mallarına tecavüzü haram kıldığı gibi, insan şahsiyetini kırıcı olan her türlü alayı, gıybet, yalan, iftira, dedikodu ve benzeri sözlü tecavüzleri de haram kılmıştır. Bu cümleden olmak üzere çoğu kere muhatabı küçük düşürecek şekilde yapılan fiilî ve sözlü şakalar da Hz. Peygamber'in hadisi ile yasaklanmıştır:

“Kardeşinle mücadele ve şaka etme” (Tirmizî, Birr, 58)

Ancak şaka, yalan, alay, hakaret gibi aşağılayıcı manada olmamak ve aşırı gitmemek kaydıyla yapılırsa buna müsaade edilmiştir. (Şamil İslam Ansiklopedisi)

Şaka yaparken yalan söylemek caiz değildir

Allah Resulü (asm) buyurdu:

“İnsanları güldürmek için konuşup (bin bir) yalan (ve maskaralıklar) uyduranlara yazıklar olsun, yazıklar olsun, yazıklar olsun.” (Kütüb-i Sitte, İbrahim Canan, Musiki ve Eğlence Bölümü, c: 12 sf. 323)

Hz. Ebu Hureyre (ra) anlatıyor: "(Ashab'tan bir kısmı): "Ey Allah'ın Resulü! Sen bize şaka yapıyorsun!" demişlerdi.

"Şurası muhakkak ki (şaka da olsa) ben sadece hakkı söylerim!" buyurdular." (Tirmizî, Birr 57, (1991), Kütüb-i Sitte, İbrahim Canan, Mizah ve Şakalaşma Bölümü, c: 15 sf. 210)

"Kişi, arkadaşlarını güldürmek için bazı sözler sarfeder de, bunlar sebebiyle Arz'la Süreyya yıldızı arasındaki mesafe kadar ateşin derinliklerine düşer." (Kütüb-i Sitte, İbrahim Canan, Musiki ve Eğlence Bölümü, c: 12 sf. 323)

Resulullah’ın (asm) şaka adabıyla ilgili uyarıları

“Şakada yalana yer verilmemelidir.”

“Kul, şaka da olsa yalan söylemeyi, doğru da olsa münakaşa etmeyi bırakmadıkça iyi bir mümin olamaz.”

“Başkalarını güldürmek için yalan söyleyene yazıklar olsun.”

“Şaka da dahil yalan söylemeyene cennette bir köşk garanti ederim.”

“Şaka yoluyla başkası küçük duruma düşürülmemelidir.”

“Kardeşinle münakaşa etme, alaya alarak onunla şakalaşma.”

“Bir Müslüman’ın kardeşini korkutması helal değildir.”

“Ateşle, silahla korkutarak şaka yapılmamalıdır.”

“Şaka caizse de ifrata gidilmemeli, hele hele insanları güldürmek meslek yapılmamalıdır.”

(Kütüb-i Sitte, İbrahim Canan, Mizah ve Şakalaşma Bölümü, c:15 sf.209)

“Peygamber Efendimiz (asm); alay etme, hafife alma, dalga geçme, küçük düşürme gibi insani olmayan bir maksatla yapılan şakaları şiddetle kınamıştır.” (Peygamberimiz'in Şemaili)

Allah’a emanet olunuz.