Şeytan cin midir, melek midir?

Şeytan cin değil miydi? Böyle kötü bir cin meleklerin arasında nasıl bulunabilmiştir?

"Hani meleklere:” adem’e secde edin!” demiştik; İblis hariç hemen secde ettiler. (O) cinlerden idi de Rabbinin emrinden çıktı. Şimdi beni bırakıp da onu ve zürriyetini (kendinize) dostlar mı ediniyorsunuz? Halbuki onlar size düşmandır. Zalimler için (bu) ne kötü bir değişmedir." (Kehf, 50)
İblis’in meleklerden olmadığına âlimlerin çoğu ittifak etmişlerdir. İblisin melek olamayacağını şöyle sıralayabiliriz:

• Allah (cc) Kur’an-ı Kerim’ de İblis’in açıkça cinlerden olduğunu buyurmuştur.

"O, cinlerdendir. Bu sebeble meleklerden olamaz. Biz onun cinlerden olduğunu söylüyoruz, çünkü Cenab-ı Hak Kehf suresinde: "İblis müstesna (o secde etmedi). O zaten cinlerden idi" (Kehf, 50) buyurmuştur.
Allah Teâlâ’nın: "Hatırla o günü ki (Allah) onların hepsini mahşerde toplayacak, sonra meleklere: Bunlar size mi tapıyorlardı?" diyecek. (Melekler de) "Seni (ortaktan) tenzih ederiz. Bizim yârimiz onlar değil sensin. Doğrusu, onlar cinlere tapıyorlardı " diyecekler" (Sebe, 40- 41)
Ayetinden dolayı iblisin cinlerden olduğu belli olunca meleklerden olmaması gerekir. Bu ayet cin ile melek arasındaki farkı açıkça göstermektedir
"İblis in cinlerden olduğu sabit olunca meleklerden olmaması gerekir. Çünkü cin, meleklerden farklı bir cinstir" diyenler vardır.” (Fahreddini Razi, Tefsir-ül Kebir)

• İblis ateşten yaratılmış olup meleklerden farklı bir cinstir.

İblis, ateşten yaratılmıştır. Meleklerse böyle değildir. Zira Kur’an İblis’in; "Beni ateşten yarattın "(A'raf, 12) dediğini nakletmiştir.
Yine, “(O), cinlerden idi de Rabbinin emrinden çıktı. " (Kehf, 50)buyurmuştur. Cinler de ateşten yaratılmıştır, çünkü Cenab-ı Hak: "Cânnı da, daha önce çok zehirleyici bir ateşten yarattık" (Hicr, 27)
"O, İnsanı çömlek gibi kupkuru bir balçıktan yarattı. Cânnı da yalın bir ateşten yarattı" (Rahman, 14–15) buyurmuştur.
Melekler ise, ateşten değil, nurdan yaratılmışlardır. Bir de Zühri'nin Urve'den, Urve'nin Hz.Aişe'den, O'nun da Hz. Peygamber'den (asm) rivayet ettiğine göre, Hz. Peygamber (asm) şöyle buyurmuştur:
"Melekler nurdan yaratıldı; "cin" ise dumansız bir yalımdan yaratılmıştır." (Fahreddini Razi, Tefsir-ül Kebir)

• İblis’in zürriyetinin olması onun meleklerden olmayacağını gösterir.

“İblisin zürriyeti vardır, meleklerinse zürriyeti yoktur. Cenab-ı Hak onun niteliği hakkında;
"Onu ve onun zürriyetini benden başka dostlar mı ediniyorsunuz?" (Kehf, 50) buyurmuştur. Bu ayet iblisin bir zürriyeti olduğu hususunda sarih bir hüküm ifade eder.
Hasan-i Basri, Şehr b. Havşeb ve İbn-i Zeyd, İblisin, meleklerden olmadığını söylemişlerdir. Bu hususta Hasan-ı Basrinin şöyle söylediği rivayet edilmektedir:
"İblis, hiçbir an meleklerden olmamıştır. Âdem insanların atası olduğu gibi o da cinlerin atasıdır. Onlar da Âdemoğulları gibi doğum yoluyla çoğalırlar. (Taberi Tefsiri)
Meleklerin zürriyeti yoktur. Çünkü zürriyet, ancak erkek ve dişiden meydana gelir. Melekler arasında ise, erkek, dişi yoktur. Çünkü Cenab-ı Hak: "O müşrikler, Rahman’ın kulları olan melekleri kız addettiler. Onlar, meleklerin yaratılışına şahid mi oldular? Onların şehadetleri yazılacaktır" (Zuhruf, 19) buyurmuş. Melekler hakkında dişilikle hükmedenleri yadırgamıştır. Dişilik ortadan kalkınca, şüphesiz üreyip çoğalma ortadan kalkar; bu ortadan kalkınca da, zürriyet olmamış olur.” (Fahreddini Razi, Tefsir-ül Kebir)

• Hz. Âdem’e secde emrini meleklerle birlikte alması, meleklerle birlikte semada bulunmasından dolayı meleklerden olduğu zannedilmiştir. Allah’a isyan edince meleklerden olmadığı anlaşılmaktadır.

Şeytan, Hz. Âdem yaratılmadan önce, yaptığı ibadetle makamı yükselerek yedinci kat semaya kadar çıkmış ve cennet bekçiliğine yükselmiştir. Semada meleklerle birlikte bulunmasından ve secde emrinin ona da gelmesinden dolayı onun meleklerden olduğu zannedilmiştir.
 
Daha sonra içinde gizlediği kibirden dolayı Hz. Âdem’e secde ile imtihan edilmiştir. Allah'ın (cc), “Âdem’e (as) secde edin” emrine karşı gelip, kibirlenerek, isyan etmiş; böylece ilahi rahmetten kovularak, insanların amansız düşmanı olmuştur.

• İblis nefis sahibi olduğu için Allah’a isyan ederek Emrinden çıkmıştır. Melekler ise nefis sahibi olmayıp hiçbir zaman Allah’ın emrinden dışarı çıkmazlar. Bu nedenle iblis meleklerden olamaz.

"Hani meleklere: Adem’e secde edin!” demiştik; İblis hariç hemen secde ettiler. (O) cinlerden idi de Rabbinin emrinden çıktı." (Kehf, 50)
Yukarda izahı geçtiği üzere, melekler masumdurlar, Allah (cc) ne emrederse itaat ederler, iblis ise böyle değildir. Bu sebeble meleklerden olmaması gerekir. İblis, meleklerden olsaydı Allah’a (cc) isyan etmezdi. Çünkü Allah (cc) melekler hakkında "Allah'ın emrine karşı gelmeyen, verilen emirleri olduğu gibi yerine getiren melekler vardır. Buyurmaktadır. (Taberi Tefsiri)

• Melekler Allah’ın güvenilir elçileridir. İblis ise böyle değildir.

Melekler elçilerdir. Çünkü Cenâb-ı Hak: "Melekleri elçiler kılan..." (Fatır, 1) buyurmuştur. Allah'ın elçileri ise ma'sumdurlar. Çünkü Cenab-ı Hak: "Allah, risaletini koyduğu yeri en iyi bilendir "(Enam. 124) buyurmuştur. İblis böyle olmadığı için, onun meleklerden olmaması gerekir. (Fahreddini Razi, Tefsir-ül Kebir)