Hilm hasletinin mahiyetine dair…
Hilm hasletinin (yumuşak huyun) ne kadar kıymetli olduğunun farkında mıyız?
İslam; ancak yumuşak huylu kimselere layıktır
“İslam kolaylık ve hoşgörülüktür. Ancak yumuşak huylu ve hoş görülü kimselere layıktır.” (Müsned)
Hilm müminin veziridir
“İlme sarıl. Çünkü ilim müminin dostudur. Hilm onun veziridir. Akıl onun yol göstericisidir. Salih amel onun doğru yolda sabit kılıcıdır. Şefkatlilik babasıdır. Yumuşaklık kardeşidir. Sabır maddi ve manevi duygularının kumandanıdır.” (Hakim)
Yumuşak huyluluk hikmetin başıdır
“Yumuşak huyluluk hikmetin başıdır.” (Kazai)
Yumuşak huyluluk Allah’ın (cc) vasfıdır
“Enes (ra), Peygamber’den (asm) rivayet ettiğine göre, Hazreti Peygamber (asm) şöyle buyurmuştur:
“Bir şeyde şiddet olursa, muhakkak o şeyi çirkinleştirir. Allah yumuşaklılık sıfatı ile vasıflanmıştır; yumuşaklılığı sever.” (İmam Buhari)
“Allah (cc) Refik'tir. Bunun manası:
“Allah (cc) kullarına lütufla muamele eder; onlara kolaylık diler, güçlük dilemez demektir.” (İmam Buhari)
“Allah'ın (cc) kulları hakkında rıfk ile muamele etmesi; kullarına lütufkâr olması anlamındadır. Şöyle ki, isyan edenlere azab vermede acele etmez, tevbe etmeleri için zaman verir, kul çeşitli günahlar işlediği halde yine o teenni ile hareket ederek, kötü amelinin karşılığını vermede acele etmez.” (Riyaz’üs-Salihin)
Yumuşak huyluluk Peygamberlerin (as) sünnetidir
“O vakit Allah'tan bir rahmet ile onlara yumuşak davrandın. Şayet sen kaba, katı yürekli olsaydın, hiç şüphesiz etrafından dağılıp giderlerdi.” (Al-i İmran, 159)
“Beş şey vardır, onlar Peygamberlerin (as) sünnetlerindendir:
“Haya, hilm, hicamet (kan aldırmak), misvak kullanmak, güzel koku sürünmek.” (Tirmizi)
“Yumuşak huyluluk ve mütevazılıkle davranmak, her işinde iktisadiyi elden bırakmamak, doğru yolu seçmek, peygamberliğin 24 sıfatının bir parçasıdır.” (İmam Suyuti)
Efendimiz (asm) ümmetine yumuşak huylu olmayı tavsiye etmiştir
“Yumuşak huyluluğa dört elle sarıl. Sertlikten ve hayâsızlıktan uzak dur.” (Buhari)
“İlimle süslen, ailene karşı yumuşak ol.” (Darimi)
“Muhakkak sizlerden akıl ve hilm sahipleri beni takip etsin. Sonra onları bu sıfatla takip etsinler, sonra bunları da takip edenler olsun. Sakın ihtilafa düşmeyiniz ki kalpleriniz ayrılmasın…” (İhya-ı Ulum’id-din)
Allah (cc) bütün işlerde hilmi (yumuşaklılığ) sever
“Şüphesiz Allah bütün işlerde yumuşaklık ve kolaylığı sever.” (Buhari, Müslim)
“Muhakkak, sende mümkün olan iki huyu Hz. Allah sever:
Müsamahakârlık; her işte her yerde herkese karşı mümkün olan kolaylığı göstermek, yumuşak huyluluk.” (İmam Suyuti)
“Allah (cc) şüphesiz refik’tir yani kullarına lütuf edip kolaylık ihsan eder, güçleri dışında kalan görevleri yüklemez, kullarının da yumuşaklıkla muamele etmelerini sever.” (İbn-i Mace)
Allah (cc) katında kalplerin en sevimlisi yumuşak ve ince olanlardır
“En iyileriniz, ahlakça en güzel olanlarınız ve müminlerin ihtiyaçlarına karşı kanatlarını gerdiren yumuşak huylu olanlarınızdır. En kötüleriniz ise, serseri çok konuşan, dudaklarını ardına kadar açarak boşboğazlık yapanlarınızdır.” (İmam Suyuti)
Yumuşak huyluluktan nasibi verilene hayırdan da nasibi verilmiştir
“Kime, yumuşak huyluluktan nasibi verilmişse, ona hayırdan nasibi verilmiştir. Kim de yumuşak huyluluk nasibinden mahrum kılınmışsa, hayır nasibinden mahrum olmuştur. Kıyamet günü müminin tartıda en ağır gelen şeyi (iyi ameli) güzel ahlaktır. Gerçekten Allah, kötü iş işleyen kötü sözlüye buğzeder.” (Tirmizi)
“Yumuşaklıktan nasibi kendine verilen kimseye, dünya ve ahiretten nasibi verilmiş demektir. Yumuşaklık nasibinden mahrum olan kimse ise, dünya ve ahiret nasibinden mahrum olmuştur.” (Ahmet Bin Hanbel)
Yumuşak huyluluktan mahrum olan her hayırdan mahrum olur
“Kim rıfk (yumuşaklıktan) yoksun olursa, bütün iyiliklerden yoksun olur.” (Müslim ve Ebu Davud)
“Yumuşak huyluluktan mahrum olan her türlü hayırlardan mahrum olur.” (Müslim)
“Yumuşaklıkla muamele etmeyen, arkadaşlarıyla iyi geçinmeyen, mutedil davranmayıp haşin ve sert davranan bir kimse her türlü hayırdan mahrum kalır, şu halde rıfk hasletine sahip olan bir kimse her nevi hayırlı işlerde başarılı olur.” (İbn-i Mace)
“Dünyada amaçlara ulaşmak, arzulanan şeyleri gerçekleştirmek ve çevrenin memnuniyet ve rızasını elde etmek, keza ahirette sevap ve ecir kazanmak için yumuşaklıkla muamele etmek, arkadaşlarla iyi geçinmek ve mutedil davranmak gerekir. Sert davranmak, güçlük çıkarmak ve hırçınlıkla anılan müspet sonuçlara varılmaz.” (İbn-i Mace)
Hilm gayretle elde edilir
“İlim ancak öğrenmekledir. Halimlik de halimliğe kendisini zorlamakladır. Kim ki hayrı kastederse ona hayır verilir. Şerden sakınan bir kimse ise, şerden sakındırılır. (Taberani, Darekutni)
“Hz. Peygamber (asm) bu hadis-i şerifiyle hilm sıfatının yolunun önce kendini hilme zorlamak ve onun ağırlığına katlanmak olduğuna işaret etmiştir. Nitekim ilim öğrenmenin yolunun da öğrenmek ve bu husustaki zahmete katlanmak olduğu gibi.” (İhya-yı Ulum’id-din)
Mümin Allah’tan (cc) halimliği istemelidir
“İlmi isteyiniz. İlimle beraber sekineti (vakarı) ve halimliği de isteyiniz. Öğrettiğiniz ve kendisinden ilim öğrendiğiniz kimselere yumuşak davranınız. Sakın alimlerin katılarından olmayınız ki, cehaletiniz hilimliğinize galebe çalmasın.” (İbn-i Seniy)
“Hiçbir şey, diğer bir şey ilim ile hilimden daha faziletli olarak toplanmış değildir.” (Darimi, Deylemi)